Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) ontwikkelde de Groene Baten Planner om de waarde van groen in getallen uit te kunnen drukken. “We weten immers vaak wel hoeveel groen kost, maar niet hoeveel het oplevert. Dit helpt bij het maken van keuzes voor groen”, aldus wetenschappelijk medewerker Ido Toxopeus van het RIVM.
Wat levert de aanleg van groen op voor de biodiversiteit, de gezondheid van mensen, het woongenot en de waarde van huizen? En waar biedt groen de meeste kansen? De Groene Baten Planner helpt beleidsmakers bij het maken van keuzes voor groen in de stedelijke ontwikkeling. Het is een rekentool die je in de digital twins, oftewel digitale evenknieën, van een stad kunt integreren. In verschillende stedelijke projecten in onder andere Dordrecht, Amsterdam en Zwolle is de Groene Baten Planner gebruikt om de baten van groen door te rekenen. In het EU-project LIVE is de Groene Baten Planner een van de tools om de buitenruimte van de Amersfoortse wijk Liendert te herontwikkelen. Toxopeus: “Gevoelsmatig weet je wellicht wel wat de waarde van groen is, maar we hebben het tot nu toe nog niet kunnen uitdrukken in waarden die we als mens begrijpen.” De Groene Baten Planner maakt in harde cijfers duidelijk wat groen kan betekenen voor de leefomgeving. “Denk aan het afvangen van CO2, de verkoeling door schaduw, de waardeverhoging van huizen en minder sterfte in een stadsdeel als gevolg van groen.”
Groene baten in kaart brengen
Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit kwam twee jaar geleden met de vraag om die groene baten in kaart te brengen. Toxopeus: “Is het mogelijk om een model te maken waarmee beleidsmakers de meerwaarde van groen kunnen becijferen voor de ontwikkeling of herontwikkeling van stadsdelen? Dat is een best complexe vraag, waarmee we aan de slag zijn gegaan. Die tool hebben we, mede dankzij het LIVE-project in de Amersfoortse wijk Liendert, weer een update kunnen geven. Met de tool kun je al in een vroeg stadium de grote lijnen te schetsen van wat groen kan betekenen. Daarbij wil je als landschapsarchitect of beleidsmaker scenario’s uitwerken voor zo’n wijk. Stel: je zou alles verdichten en je laat het autoverkeer zijn gang gaan, wat betekent dat dan? In een ander scenario geef je ruimte voor de fiets, voor groen en heb je veel open ruimte. Dat zijn compleet verschillende uitgangspunten waarbij je het ontwerp daarvan dus langs de Groene Baten Planner kunt halen. De resultaten geven een goede indicatie van de groene baten.”
Vermindering sterfterisico
De update van de tool waar Toxopeus het over heeft, zit bijvoorbeeld in het sterfterisico. “We proberen de tool telkens up-to-date te houden en nieuwe wetenschappelijke inzichten te verwerken. In dit geval is er in de wetenschappelijke literatuur een correlatie gevonden tussen de mate van groen in een stedelijk gebied en het sterfterisico. Dat risico is hoger als er minder groen is. Waardoor dat komt, kunnen we niet pinpointen. Het zou kunnen zijn dat meer groen betekent dat de luchtkwaliteit beter is of dat mensen meer gaan bewegen. Wat we wel weten is dat die correlatie er is.”
Vreemde eend in de bijt
“Wij zijn een vreemde eend in de bijt van het LIVE-project”, zegt Toxopeus. “Zo werken we tussen alle partners van het LIVE-project tamelijk zelfstandig. We hebben vooral contact met StrateGis. De resultaten van de Groene Baten Planner maakt StrateGis inzichtelijk in haar 3D Cityplanner. In de groene vlakken in het 3D-model van Liendert kun je onder andere precies zien wat de waardestijging van het vastgoed is als je groen in de wijk plant, maar ook hoeveel CO2 de bomen opslaan.”
Het RIVM stelt de modellen achter de Groene Baten Planner voor gemeenten en andere partijen beschikbaar via een zogeheten application programming interface (API). De modellen van de Groene Baten Planner kunnen zo gebruikt worden in andere software, zoals de 3D Cityplanner van StrateGis. Maar ook gebruiken de 3D plantools van Tygron en ESRI de Groene Baten Planner.
Gezondheidseffecten van groen inzichtelijk maken
Het uiteindelijke doel is om maatschappelijke baten van groen te laten zien. Toxopeus: “Zodat groen niet alleen vanwege het aanleggen, snoeien en maaien als een kostenpost wordt gezien, maar ook als een baat. Deze baten willen we goed voor het voetlicht brengen.” Waar zit dan de meeste winst van groen? “Gevoelsmatig zeg ik in de correlatie met de gezondheid van mensen,” vervolgt Toxopeus. “Maar dat is lastig te kwantificeren. Uit economische studies blijkt dat groen sowieso effect heeft op de waardestijging van het vastgoed. Daar is veel onderzoek naar gedaan. Maar hoe groen zorgt voor meer gezondheid is moeilijker te duiden. Komt die verbetering door minder hoge temperaturen in de stad of doordat mensen meer gaan bewegen? Je kunt die effecten niet isoleren, wat je als wetenschapper natuurlijk wel graag wilt.”
“Waar ik wel toe wil oproepen,” zegt Toxopeus tot slot. “Gebruik de Groene Baten Planner niet om de effecten van ‘excuus-groen’ te berekenen. De Groene Baten Planner is niet geschikt om de effecten van een enkele boom her en der te berekenen in een plan dat verder al ‘af’ is. Gebruik de Groene Baten Planner juist in het begin van het ontwerpproces om de stedelijke inrichting zo ‘gezond en duurzaam’ mogelijk te maken. Voorkomen is nog altijd beter dan genezen.”
Meer weten over de Groene Baten Planner? Lees dan verder op de website van de Atlas Natuurlijk Kapitaal.